Czeslaw Gajewnik
‘He didn’t want to leave his team shorthanded’
Dit artikel is op 9 oktober 2011 gepubliceerd door Cherry Prins uit Tienhoven op de volgende website http://www.vijfeeuwenmigratie.nl/verhalen/he-didn-t-want-leave-his-team-shorthanded
De associatie die je hebt met Polen wordt voor een groot deel bepaald door de plaats in Nederland waar je woont. Woon je in het Westland dan denk je misschien bij Polen aan dronken arbeiders die over de snelweg fietsen. In Limburg denk je aan de mijnbouw. Maar woon je in Driel dan heb je een hele andere associatie met Polen. Dan doe je de dagelijkse boodschappen op het Polenplein en denk je aan de Poolse 1e onafhankelijke parachutistenbrigade dat onder generaal Sosabowski landde in Driel op 21 september 1944 om daar de vier dagen eerder gedropte geallieerde troepen te hulp te komen.
Ik denk voortaan bij Polen vooral aan deze naam: Czeslaw Gajewnik. Hij was een van de mannen die op 21 september 1944 uit het eerste vliegtuig sprong. Gajewnik was als signalman verantwoordelijk voor het opzetten en onderhouden van communicatielijnen met andere legeronderdelen, hij maakte dan ook deel uit van de voorhoede. Het lichaam van deze 26-jarige parachutist en dat van een Canadese Engineer werden op 14 november 1944 door twee jongens uit Tienhoven uit de Lek gehaald. Ik las hierover in de lokale krant een paar jaar geleden. Aanleiding van het artikel was het onthullen van een gedenkplaat voor deze mannen.
Tijdens de eerste bijeenkomst van de Poolse spoorzoekerscursus schoot dat krantenartikel me weer te binnen. Ik nam contact op met de Historische Vereniging van Ameide en Tienhoven en zij verwezen mij naar Alice van Bekkum – van ’t Verlaat, de echte spoorzoeker van dit verhaal.
Zij is degene die in oktober 2002 op de oude begraafplaats in Gorinchem een eenzaam oorlogsgraf ontdekt. Eenzaam, omdat het daar als oorlogsgraf eigenlijk niet thuishoorde, maar ook omdat het er naar uitzag dat niemand dit graf bezocht: geen bloemen, alleen een betonnen plaat, een laagje grind en een naam: H.C. Magnusson. Alice werd nieuwsgierig en begon een zoektocht, die haar leidde van het Gorinchems stadsarchief naar het bevrijdingsmuseum in Groesbeek. Daar bleek dat Magnusson om het leven was gekomen tijdens de evacuatie van de ingesloten geallieerden aan het eind van Operatie Market Garden.
Ook Alice kwam in contact met de Historische Vereniging van Ameide en Tienhoven. Toen bleek dat het lichaam van Magnusson samen met het lichaam van Gajewnik bij Tienhoven uit het water van de rivier de Lek werd gehaald. Twee Tienhovense jongens waren met een roeiboot de Lek aan het afspeuren naar door boten verloren zakken meel. Ze vonden geen meel die dag, maar de naakte lichamen van de gesneuvelde soldaten. Het moet moeilijk geweest zijn voor de jongens, toen elf jaar oud, om de lichamen aan land te krijgen. Maar ze deden het en waarschuwden iemand die verdere actie kon ondernemen. Wie ze uit de Lek hadden gevist en wat er met hen was gebeurd hoorden de jongens pas in 2004 van Alice.
Voor Alice was het hiermee nog niet afgelopen. Ze wist nu waarom er een oorlogsgraf was zo ver van Arnhem, maar nog niet wie het was en of er nog familie van de soldaat was. Er ontspon zich een zoektocht die vandaag de dag nog gaande is. Na familie van de Canadees te hebben gevonden, is zij in contact gekomen met een medestrijder van Gajewnik. Hij woont in Canada en traceerde in Polen de oudste zus van Gajewnik, die voor het eerst hoort wat er is gebeurd met haar broer. Ook spoorde Alice de Schotse vriendin van Gajewnik op. Ze was 17 toen ze hem ontmoette. “He was a marvellous dancer.” Ze heeft nooit geweten wat er met hem is gebeurd!
Zijn kameraad vertelt het volgende:
“… About Gajewnik I know that much: In an overloaded boat during the crossing there was no room for Gajewnik. So he decided to swim behind by holding the storm boat because he did not want to leave his team shorthanded. He fought on the north side but when it came to withdrawing back to the south side he got wounded and did not make it. Drowned in the river and the rest you know.”
Een andere veteraan heb ik onlangs in Driel mogen ontmoeten:
‘Oh Gajewnik, he was my best friend!’
riep hij uit.
Ik denk daarom voortaan aan Gajewnik, ‘a marvellous dancer,’ iemand die voor de troepen uitging. Die een rivier overstak, hangend aan een boot om zijn team niet in de steek te laten en die uiteindelijk ver van huis om het leven kwam .
Cherry Prins, Tienhoven
