Op zaterdag 14 september 2024 is het weer Open Monumentendag.
Het thema van 2024 is “Onderweg; routes, netwerken en verbindingen”. Onderweg betekent op reis zijn van A naar B, in beweging zijn. Onderweg van monument naar monument -via historische routes- ontmoet je mensen waar je verbinding mee maakt en ben je onderdeel van verschillende netwerken. Dat is het idee.
De Historische Vereniging Ameide-Tienhoven wil op deze dag de verbinding leggen tussen vijf monumenten in Ameide en Tienhoven aan de Lek en de eendenkooi De Zouwe. In stijl met een originele Jan Plezier; een grote koets, die in de 19e eeuw zeer populair was voor het vervoer van gezelschappen. De rit is voor bezoekers gratis, maar er wordt wel een vrijwillige bijdrage gevraagd.
In het Oude Stadhuis, in de voormalige Ambtswoning van de Burgemeester (nu het kantoor van de Koninklijke Woudenberg) en de drie monumentale Kerken zijn van 11.00 tot 15.00 uur vrijwilligers aanwezig, die bezoekers rondleiden en graag het verhaal achter het monument vertellen. Eendenkooi “De Zouwe” is te bezoeken tussen 10.00 en 14.00 uur. In de Hervormde Kerk van Tienhoven zullen tussen 11.00 en 12:30 uur de muzikale klanken van de Koperblazers te horen zijn en in de andere kerken wordt regelmatig het orgel bespeeld.
Het gaat om de volgende monumenten :
Het Oude Raadhuis op de Dam (1644)
Tot half veertiende eeuw stond de rivier de Lek nog in open (vaar)verbinding met het moerassige ‘binnenland’ (het broek). Het water stroomde via een veenstroom (de Aa) vrij in en uit. Bodemdaling -als gevolg van de moerasontginning- leverde echter steeds meer problemen op en daarom besloot de Heer van Ameyde en Tienhoven in de 16e eeuw een dam (de Dam) in de veenstroom te leggen. Aan de rivierzijde werd het een haven (Voorstraat) en aan de binnenzijde een gracht (Prinsengracht). De haven werd in 1830 afgesloten door de ’hoge’ Lekdijk. De gracht werd in 1937 in de crisistijd gedempt. De Broekseweg volgt nog de bedding van de oude veenstroom tussen Ameide en Meerkerk.
In 1644 werd op de Dam het Raadshuis of Stadhuis gebouwd in opdracht van Hendryck van Brederode van Bolswaert. Hierin vergaderde tot 1986 de gemeenteraad (1e verdieping), was er een gevangenis (2e verdieping), stond er de brandspuit geparkeerd en was er een Waag (benedenverdieping) De Historische Vereniging Ameide en Tienhoven is tegenwoordig gebruiker van het historische pand. Het is tevens een veel gevraagde trouwlocatie.
Tijdens Open Monumentendag is de werkgroep Genealogie van 11.00 tot 13.00 uur aanwezig om bezoekers te informeren en te assisteren bij onderzoek naar hun familiegeschiedenis. Van 13.00 tot 15.00 uur is de beheerder van de Beeldbank aanwezig en liggen er boeken met historische foto’s en oude familiekaarten uit Ameide en Tienhoven ter inzage.
Het oude raadhuis op de Dam
De Sint Janskerk in Ameide (1361)
De grote kerk in Ameide is bij de bouw in 1361 als katholieke kerk gewijd aan Johannes de Evangelist. De kerk (het koor) had een 13e eeuwse Romaanse toren en werd de Sint Janskerk genoemd. Rond 1500 werd er een stuk aangebouwd (het schip) in laat Gotische stijl. In 1581 werd het een protestante kerk.
Hoewel de kerk en de toren alle plunderingen en brandstichtingen in de 14e tot en met de 19e eeuw hebben doorstaan, brandden ze in 1953 (zeventig jaar geleden) beiden nagenoeg volledig af. Hierbij zijn het oude interieur en het oude Batz-Witte orgel verloren gegaan. Door plaatselijke (bouw)bedrijven werden de kerk en de toren weer herbouwd en uitgebreid (de beuk). In de uitbreiding werd een groot glas-in-lood raam aangebracht en in 1955 is het orgel nieuw gebouwd (met een orgelfront naar historisch Batz-Witte model).
De Sint Janskerk te Ameide
Sint Nicolaaskerk in Tienhoven aan de Lek (12e eeuw)
Deze eenbeukige, twaalfde-eeuwse Romaanse katholieke dorpskerk werd gewijd aan de Heilige Nicolaas. Van deze oorspronkelijk kerk zijn tufstenen muurgedeelten aan de zuid- en de westzijde bewaard gebleven, evenals de onderbouw van de toren. Het schip werd in de 14e -15e eeuw verhoogd. Het vijfzijdig gesloten koor is begin 15e eeuw toegevoegd en een verhoging van de toren vond plaats tegelijk met de laatste verhoging van het schip. De kerk draagt houten tongewelven met trekbalken; de toren heeft een kruisribgewelf. In de klokkenstoel hangt een klok van T. Both, 1588, diam. 58,8 cm. De eiken preekstoel, de herenbanken en twee koperen kaarsenkronen dateren uit de 17e eeuw.
Kerk en toren zijn van 1950 tot 1959 volledig gerestaureerd. Het mechanisch torenuurwerk (Eijsbouts) is van 1958 en heeft een elektrische opwinding. Kenmerkend voor het dorp Tienhoven is dat de kerk in een bocht van de Lekdijk ligt. Bij de restauratiewerkzaamheden aan de kerk kwamen bouwfragmenten en muurtekeningen tevoorschijn uit de laat-Karolingische tijd (9e of 10e eeuw). Het kerkbestuur besloot destijds de muurtekeningen te bedekken met witkalk.
In de kerk worden nog regelmatig kerk- en trouwdiensten gehouden. Opvallend is het ontbreken van een kerkorgel. De gemeentezang wordt sinds 1955 begeleid door koperblazers van de plaatselijke fanfare.
De Sint Nicolaaskerk te Tienhoven aan de Lek
Voormalige ambtswoning Voorstraat Ameide (1804)
Het pand dateert oorspronkelijk uit 1740 en werd in 1804 in opdracht van de vermogende Utrechtse koopman Cornelis Verveer verbouwd tot het statige patriciërs huis dat er nu staat. In de stijlkamers is nog de beschilderde wandbespanning aanwezig uit 1804.
Van 1812 tot 1970 was het de Ambtswoning van vijf burgemeesters van Ameide en Tienhoven. Deze markante persoonlijkheden hebben in ruim 200 jaar de “Stede Ameyde” tot ontwikkeling gebracht. Sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw zetelt de Firma Woudenberg in het pand, maar de oorspronkelijke sfeer is nog steeds merkbaar, voelbaar en zichtbaar.
Voorstraat te Ameide
Christelijk Gereformeerde Kerk, J.W. van Puttestraat 5 Ameide (1923)
Deze zaalkerk in Neogotische stijl werd in 1923 gebouwd en heeft tot 1990 dienstgedaan als kerk voor de Christelijke Gereformeerde Gemeente van Ameide en Tienhoven. Na de ingebruikname van de achterliggende nieuwgebouwde kerk in 1990 wordt het pand nu gebruikt voor kerkelijke verenigingsactiviteiten. In 2023 werd een herdenkingsboek uitgebracht ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de kerk, getiteld ‘Het kerkje aan de Achterweg’. (De J. W. van Puttestraat heette vroeger Achterweg). De kerk is aangemerkt als gemeentelijk monument.
Het kerkje op de Achterweg
Eendenkooi De Zouwe, Zouwendijk te Ameide (1795)
Naast de 5 monumenten in Ameide en Tienhoven aan de Lek is op zaterdag 14 september 2024 van 10.00 tot 14.00 uur ook de Eendenkooi ‘de Zouwe’ te bezoeken. De eendenkooi (v/h de Oude Wiel; ontstaan na een dijkdoorbraak in de 14e eeuw) is actief sinds 1795 en het zeldzame kooikershuisje (rijksmonument) dateert uit 1800. In het kooibos en de grienden bevindt zich een grote aalscholverkolonie en er nestelen ijsvogels. Maar ook boommarters en reeën voelen zich er prima thuis. In het karakteristieke kooikershuisje komt u meer te weten over het werk van de kooiker, de eendenjacht en het onderhoud van de eendenkooi. Sinds 1963 is de eendenkooi in beheer van het ZH-Landschap.
Vrijwilligers leiden bezoekers graag rond.
Het kooikershuisje
