De Herlaars in het Midden-Nederlands rivierengebied (ca. 1075-ca. 1400)

Alois van Doornmalen

Op vrijdag 15 maart 2019 hebben Bram Provoost en Gert Groenendijk gevolg gegeven aan de uitnodiging van Alois van Doornmalen om de uitreiking van het eerste exemplaar van de handelseditie van zijn proefschrift bij te wonen.

Hierna volgt de tekst van de uitnodiging:

Beste sponsoren, (studie)vrienden, familie, betrokkenen en geïnteresseerden,

Op vrijdagavond 15 maart is het zover: de verschijning van de handelseditie van mijn proefschrift. Met het overhandigen van het eerste exemplaar aan burgemeester van Sint-Michielsgestel en voormalig burgemeester van Ammerzoden J. Pommer wordt het eindpunt van mijn twintig jaar durende queeste naar de bouwheer van kasteel Ammersoyen gemarkeerd. Het is mij een genoegen aan hem, heer van Herlaar en eens heer van Ammersoyen, het boek te overhandigen.

Drie dagen per jaar is niet de burgervader maar prins carnaval, in filiatie genaamd Gijs, heerser over de heerlijkheid en daarom krijgt hij het tweede exemplaar. In burgertijd is prins Gijs de xvide naast eigenaar van een reclamestudio raadslid in de gemeenteraad van Maasdriel (het enige raadslid uit Ammerzoden).
Vóór en na de overhandiging van het boek speelt ‘De Blauwe Schuyt’ middeleeuwse muziek. Graag nodig ik je/jullie uit om bij de boekpresentatie aanwezig te zijn.

Dr. Alois van Doornmalen

Een wetenswaardigheid is dat het kasteel Ammersoyen in de jaren 1959-1976 door bouwbedrijf (Koninklijke) Woudenberg is gerestaureerd (red. website).

Flaptekst van het boek De Herlaars

In Ammerzoden staat een prachtig en imposant kasteel, Ammersoyen. Het is een uitzonderlijk gebouw dat geheel voldoet aan het klassieke beeld van een burcht, een vierkant gebouw met op elke hoek een (ronde) toren. Adellijke huizen vormden een essentieel onderdeel van het adellijk bezit. Ze symboliseerden de macht en het aanzien van de bouwheer. Maar wie was de bouwheer van Ammersoyen? Algemeen wordt aangenomen dat het een telg uit de familie Herlaar is geweest, maar harde bewijzen ontbreken. Bezaten de Herlaars in het Midden-Nederlands rivierengebied het sociaaleconomisch vermogen om een dergelijk kasteel te bouwen? Om deze vraag te beantwoorden heeft Alois van Doornmalen onderzoek gedaan naar de genealogie van de Herlaars en hun huizen en andere bezittingen in de betreffende regio in kaart gebracht. Alles wijst erop dat het inderdaad een Herlaar is geweest die omstreeks 1325 opdracht gaf om kasteel Ammersoyen te bouwen.

Over Ameide en Tienhoven

In het boek De Herlaars in het Midden-Nederlands rivierengebied (ca. 1075-ca. 1400) met 439 bladzijden is veel te lezen over Ameide en Tienhoven in de middeleeuwen. De naam Ameide komt zo’n 700 keer voor in dit boek. Om hiervan een indruk te geven volgen enkele paragraaftitels uit het boek, die betrekking hebben op Ameide en Tienhoven:

• Dirk van Herlaar (1312-1354), heer van Ameide
• Jan van Herlaar (1353-1369), heer van Ameide (1354-1369)
• ‘Ameyde ende dat daertoe behoort’
• De leenhoogheid van Ameide
• Een jong ontginningsgebied
• De ontginning van Ameide
• Middeleeuwse stadsontwikkeling
• De rol van de Herlaars in de ontwikkeling van de stad Ameide
• De lenen van de hofstede van Ameide, in Ameide
• De lenen van de hofstede van Ameide, buiten Ameide
• Het huis Herlaar te Ameide (Tienhoven)
• Een hypothetische reconstructie van het kasteel te Ameide

De komende tijd zal ongetwijfeld in het Nieuwsblad en op de website van de Historische Vereniging Ameide en Tienhoven nader aandacht worden geschonken aan deze rijke toevoeging aan geschreven geschiedenis en kennis over Ameide en Tienhoven. We zijn Alois van Doornmalen dan ook zeer erkentelijk voor zijn bijna twintig jaar verrichtte studie en zijn doorzettingsvermogen (pelgrimstocht, zoals hij zelf schrijft in het Woord vooraf) om een dissertatie te schrijven over Herlaar.

Bestellen

Wil je dit boek ook graag lezen om meer te weten te komen over de middeleeuwse periode van de Herlaars en daarmee ook de geschiedenis van Ameide en Tienhoven? Dit boek kun je hier bestellen bij de uitgever Verloren

Lezing

Tijdens de lezing op 8 maart 2018, georganiseerd door de Historische Vereniging Ameide en Tienhoven heeft spreken Dr. Alois van Doornmalen verteld over het onderwerp:
De Herlaars in het Midden-Nederlandse rivierengebied (ca. 1075-ca. 1400)

In het Nieuwsblad 2018-2 is een verslag gegeven van deze lezing in het oude Stadhuis:

Geslaagde lezing

Donderdagavond, 8 maart 2018, was de raadzaal van het Stadhuis van Ameide goed gevuld met leden van de HVAT en andere belangstellen. Zij waren naar de Dam gekomen voor een lezing door Dr. Alois van Doornmalen over “De Herlaars in het Midden-Nederlandse rivierengebied (ca. 1075-ca. 1400).

Na een welkomwoord door Jory Verwolf begon Van Doornmalen zijn betoog met de uitleg hoe hij tot dit onderzoek was gekomen. Als inwoner van Ammerzoden was hij als kind al onder de indruk van boeken als ‘Fulco de Minstreel’ en van het machtige kasteel Ammersoyen. Hij wilde graag weten door wie, wanneer en waarom dat kasteel was gebouwd. Dit inspireerde hem om geschiedenis te gaan studeren en een promotieonderzoek te doen naar de oorsprong van het kasteel. Hij begon hiermee in 1998 en promoveerde op donderdag 12 oktober 2017 (Termeise paardenmarkt) aan de Universiteit van Leiden. Toen duidelijk werd dat een Herlaar betrokken was bij het kasteel te Ammerzoden heeft hij aan de hand van primaire bronnen een stamboom van het geslacht Herlaar opgezet. Zijn werkwijze om uitsluitend primaire bronnen – oorkonden en oude documenten – te gebruiken is omdat internetgegevens te onbetrouwbaar zijn.

De nadruk van de voordracht in Ameide lag natuurlijk op de Herlaars die tussen ca. 1235 en ca. 1370 heer en vrouw van Ameide en Tienhoven waren. Tot 1235 waren de Herlaars vooral actief in de buurt van Den Bosch. Daarna krijgt Dirk I van Herlaar van de bisschop van Utrecht de heerlijkheid Ameide als leen aangeboden. Tot ca. 1370 blijven de verschillende Herlaars (Arnold, Dirk II, Aleid, Dirk III en Jan) verbonden aan Ameide. De laatste heer, Jan van Herlaar beleent een jongere broer met Ammerzoden. Ammerzoden is daarmee een leen van Ameide. Deze Jan van Herlaar had geen mannelijke opvolger en zijn erfdochter Heilwich trouwt met Hendrik van Vianen, waardoor de heerlijkheden Ameide en Tienhoven verenigd worden met de heerlijkheid Vianen. Het was uiteindelijk ruim na 10 uur voordat de voordracht was afgerond en de talrijke vragen van de aanwezigen waren beantwoord. Kortom een geslaagde avond, die de rol die het geslacht Herlaar in Ameide en Tienhoven heeft gespeeld heeft verduidelijkt. Van het proefschrift van Alois van Doornmalen is een handelseditie in voorbereiding.